Povrede i oboljenja kičmene moždine

Kičmena moždina je filogenetski najstariji i po funkcijama najjednostavniji dio centralnog nervnog sistema (CNS). Ona omogućava cjelokupnu senzornu i i motornu inervaciju trupa i ekstremiteta, koja se obavlja posredstvom 31. para spinalnih nerava. S obzirom na navedeno, oboljenja i povrede kičmene moždine zahtijevaju kompleksno i dugotrajno liječenje, a stepen napretka često je neizvjesan i zavisi od težine povrede ili oboljenja.

Pored traumatskih povreda, različita oboljenja mogu izazvati poremećaje funkcije kičmene moždine, a to su:

• ishemijski infarkti kičmene moždine nastalih kao posljedica okluzije segmentnih arterija, tromboze spinalnih arterija, disekcije aorte, vaskulitisa i drugo,
• krvarenja na nivou kičmene moždine (arteriovenske malformacije, epi i subduralne hemoragije,
• zapaljenske lezije (najčešći urok je stafilokok aureus, ali se mogu identifikovati i streptokokne infekcije, anaerobni organizmi, TBC ili gljivice),
• tumori kičmene moždine i okolnih mekih tkiva,
• protruzije /ekstruzije diskusa.
• mijelitisi /mijelopatije (spondiloze, poliradikuloneuritisi, deficit vitamina B12).

Simptomi oboljenja i povrede zavise od nivoa kičmene moždine koji je povrijeđen (od engl. neurological level of injury – NLI) i stepena oštećenja (određuje se skalom kompletnosti neurološkog oštećenja - ASIA te može biti inkompletna ili kompletna povreda).

Simptomi se javljaju u širokoj lepezi – od slabosti ili oduzetosti funkcije određenih mišićnih grupa, do teških promjena u vidu potpune oduzetosti nogu ili nogu i ruku, oštećenja senzibiliteta (osjećaj za dodir, bol, temperaturu), promjene refleksa/tonusa, autonomne disfunkcije (poremećaja znojenja, disfunkcija debelog crijeva, mokraćne bešike).

Rehabilitacija kod ovakvih pacijenata je dugotrajan proces koji se provodi sa ciljem :

• sprečavanja nastanka mnogih, mogućih, očekivanih komplikacija,
• postizanja što boljeg neurološkog i funkcionalnog oporavka te
• osposobljavanje osobe za povratak u zajednici, uz dugoročne kontrole i praćenja.

Specijalizovanim rehabilitacionim pristupom multidisciplinarnog tima, posljedice mogu biti ubla¬žene, uz maksimalan oporavak preostalih sposobnosti bolesnika u aktivnostima života i participaciji u društvu.

Multidisciplinarni, timski rehabilitacioni pristup je holistički, čiji je osnov međusobno uvažavanje profesionalnih mišljenja zdravstve¬nih radnika/saradnika različitih specijalnosti, uz razumije¬vanje simptoma te realnih potreba pacijenata, koji su tokom vremena podložni pro¬mjenama. Centar interesovanja tima su pacijent i njegova porodica, a tim vodi specijalista fizikalne me¬dicine i rehabilitacije. Članovi tima su fizioterapeuti, medi¬cinske sestre, radni terapeuti, psiholozi te socijalni radnik. Ostali se pridružuju članovima tima, zavisno o potrebi pacijenta (ortopedi, neurohirurg, anesteziolog, angiolog, nutricionista, urolog, neurolog i dr.)

U Rehabilitacionom programu primjenjuju se različite specijalne kineziterapijske tehnike, podržane različitim fizikalnim agensima (elektro, ultrazvuk, magnet, laser, parafin, krioterapija), te radna i funkcionalna terapija.
Kod ovih pacijenata se prati i procjenjuje stanje mišićno-košta¬nog i neurološkog sistema, uključujući i autono¬mni nervni sistem.

Od primarnog i velikog značaja su adekvatna medicinska njega i pozicioniranje u krevetu sa ciljem zaštite i očuvanja kontinuiteta kože te sprečavanje nastanka dekubitusa. U slučaju pojave istih dostupan je tretman od strane specijaliste za hronične rane.

Zbog mogućih komplikacija respiratornog sistema (upale pluća, atelektaza, respiratornu insuficijenciju, ple¬uralne komplikacije, plućna embolija – dostupan je tretman pulmologa kao i pulmološka rehabilitacija.

Usljed povrede i oboljenja kičmene moždine javlja se i poremećaj funkcije autonomnog nervnog sistema sa posljedičnom ortostatskom hipotenzijom, bradikardijom, autono¬mnom disrefleksijom i gubitkom regulacije tjelesne temperature – za navedene komplikacije kao podrška u tretmanu se aktivira saradnja sa internističkim kabinetom.
S obzirom da se kao posljedica bolesti ili povrede javljaju komplikacije u smislu otežanog pražnjenja debelog crijeva, disfunkcije urinarnog trakta (neurogena bešika), pacijenti se podvrgavaju dijagnostičkoj proceduri i tretmanu koji se provode u Kabinetu za urodinamska ispitivanja.

Zbog mogućih trajnih posljedica i psihičke patnje, dostupni su tretmani psihologa, kao i konsultanta psihijatra.

Oko 80 % pacijenata sa oboljenjem i povredom kičmene moždine registruje različite stepene bolnih senzacija, te im je u Zavodu omogućen pregledi i tretman koji se provode u Kabinetu za liječenje hronične boli.

Kod pacijenata sa težim funckionalnim deficitom dostupna je primjena Robotski asistirane terapije te izrada i primjena različitih ortopedskih pomagala.

Rehabilitacija pacijenta sa povredama i oboljenjima kičmene moždine se u pravilu provodi bolnički (na Odjeljenju za neurološku rehabilitaciju A), ali je prema procjeni multidisciplinarnog rehabilitacionog tima i u dogovoru sa pacijentom, rehabilitaciju moguće provoditi i kroz model dnevne bolnice.

Sve dijagnostičke procedure, kao i liječenje i rehabilitacija pacijenata sa povredama i oboljenjima kičmene moždine, su osiguranicima Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske dostupni na uputnicu, kao i uz lično plaćanje prema cjenovniku koji možete vidjeti ovdje.